Hechting
In het werken met CMFT gebruiken we veel principes uit de hechtingstheorieën. Daarom hier een blog over hechting en de 4 stijlen van hechting. In de training tot CMFT-hulpverlener komen we hier ook op terug.
Hechting vraagt tijd en gebeurt met name in de 1e 4 jaar van het leven en start al in de baarmoeder. Het schijnt de heftigste pijn te zijn die er is, als er niet of verwrongen gereageerd wordt op die diepste & belangrijkste behoefte van een baby/ kind naar verbinding. Zo stelt dr. S Johnson (1) en ook Judith Herman (2): ‘Traumatische verwondingen zijn extra ernstig als ze te maken hebben met de schending van menselijke verbondenheid.’ Want er is geen groter trauma dan verwond te worden door juist de mensen op wier bescherming en steun we rekenen.
John Bowlby (3) geeft 4 kenmerken van ons hechtingsverlangen:
1. We zoeken emotionele en fysieke verbinding met onze geliefden, houden die in de gaten en proberen die in stand te houden. Ons hele leven vertrouwen we erop dat onze geliefden voor ons emotioneel toegankelijk zijn en empathie en betrokkenheid tonen.
2. We wenden ons vooral tot onze geliefden wanneer we ons onzeker, bedreigd, bang of van streek voelen. Contact met hun geeft ons het gevoel een veilige schuilplaats te hebben waar we troost en emotionele steun kunnen vinden. Dit gevoel van veiligheid leert ons hoe we onze eigen emoties onder controle kunnen houden en hoe we met anderen verbinding kunnen maken en hen kunnen vertrouwen.
3. We raken overstuur als onze geliefden fysiek of emotioneel op grote afstand van ons staan; we missen hen dan. Dit door scheiding veroorzaakte verdriet kan heel sterk worden en ons leven ontwrichten. Isolement is een wezenlijk traumatische ervaring voor de mens.
4. We vertrouwen erop dat onze geliefden ons emotioneel ondersteunen en dat ze een veilige basis vormen als we de wereld intrekken en die gaan verkennen. Hoe meer we voelen dat we een echte band hebben, hoe zelfstandiger en onafhankelijker we kunnen zijn.
Je zou het gebroken hechtingsverlangen kunnen noemen. Toch, ondanks alle verwonding die kan ontstaan in hechting, blijft het een verlangen, levenslang. Uit zelfverdediging tegen die pijn, ontstaan er manieren om met die pijn om te gaan, maar deze coping-mechanismen stoten de hechting & verbinding af. Omdat dit verlangen naar verbinding blijft, voelt men zich heel vaak gespleten, alsof waarheid en leugen in gevecht zijn van binnen. De band die we al dan niet opbouwen met onze ouders, zet een raamwerk neer voor hoe we in iedere andere relatie ons opstellen in de rest van ons leven. Dit is gelukkig wel later te beïnvloeden. Dit filmpje laat de invloed zien van hechting op al je relaties.
Hechting verloopt via onze zintuigen. Allereerst door reuk, smaak en temperatuur. Vervolgens door aanraking, waarna als het kind groeit, ook zicht toegevoegd wordt (gelaatsuitdrukking en emotie). Een baby neemt via deze zintuigen in zich op of moeder zich wil/kan hechten. In het tweede levensjaar is ook de klank van de stem belangrijk. Hierin is het oogcontact heel leidend in het kalmeren. Dit brengt hen terug naar vrede, naar de basis vreugde. Waardoor het vertrouwen & emotieregulatie wordt opgebouwd in de baby. Zie dit filmpje. En als moeder hierin kan bieden wat de baby laat zien aan behoeftes, zijn dit de fundamenten van het leven.
Enerzijds hoe de ouders zelf omgaan met hun gebroken hechtingsverlangen en anderzijds door het karakter en de keus van het kind zelf, ontstaat er een manier van omgaan met verbinding. In de literatuur wordt dit meestal uitgelegd in 4 vormen. Natuurlijk zijn er variaties in uiting per persoon (4).
Veilige Hechting
Hechting draait om afstemming, op dezelfde golflengte komen. De wortels van veerkracht zijn te vinden in het gevoel begrepen te worden door en te bestaan in de gedachten en het hart van een liefdevolle en afgestemde, kalme ander. Dit is o.a. merkbaar aan onze reactie op onverwachte & nare situaties. Veilig gehechte mensen zijn beter in staat actief en oplossingsgericht te handelen. Zij kunnen hun levensverhaal coherent vertellen.
Angstige Hechting
Dit wordt ook ‘gepreoccupeerde gehechtheid’ genoemd of ‘affectief georganiseerd’ of ‘ambivalent’. Eigen gevoelens worden zo heftig beleefd, dat er geen ruimte is voor de ander. Tegelijkertijd haken negatieve emoties van een ander aan, bij die van onszelf. Slachtofferbeleving van het leven en voelt snel & vaak onbegrepen.
Vermijdende Hechting
Dit wordt ook ‘gereserveerde gehechtheid’ genoemd of ‘cognitief georganiseerd’. Vooral een rationele manier van leven, weinig beleving van emoties en afwerend tegen kwetsbaarheid. Vaak zakelijk succesvol, heel zelfstandig kunnen functioneren. Voelt snel & vaak afgewezen.
Chaotische Hechting
Dit is een chaotische combinatie van kenmerken uit de eerste twee vormen. Zeer gevoelig voor de stemming van de ander, daarvan afhankelijk kiezen we of we slachtoffer-gedrag vertonen met veel emotionele uiting (angstige hechting) of zakelijk en afstandelijk gedrag laten zien (vermijdende hechting) waarin we afwijzend zijn. Het bekende aantrekken-afstoten-gedrag.
Bronnen:
dr Sue Johnson - ‘Laat me niet los’
Judith Herman is een Amerikaanse psychiater, onderzoeker, leraar en schrijver die bezig is met het begrijpen en behandelen van incest en traumatische stress.
John Bowlby was baanbrekend in zijn ontdekkingen & theorieën rondom hechting. Hier is zijn theorie helder uitgelegd in een filmpje.
De basis voor deze omschrijving komt uit Echo’s van trauma – Baljon & Geuzinge 2019 op p.65-102. En is aangevuld met andere omschrijvingen.